«Кэрролл Льюис»—инджылыз тхакӏуэ цӏэрыӏуэщ, Оксфорд университетым и Крайст Чёрч колледжым хьисэпымкӏэ и егъэджакӏуэщ, Чарлз Латвидж Додсон (1832–1898) и цӏэлейщ. Колледжым и унафэщӏ икӏи и ныбжьэгъуфӏ Лидделл Генри и унагъуэм щыхьэщӏэкӏэ, абы таурыхъ яжриӏэт и ныбжьэгъум ипхъу Алисэ цӏыкӏурэ (1852 гъэм къэхъуащ), абы и шыпхъу нэхъыжьхэу Лоринэрэ Эдитрэ. Зэгуэрым—1862 гъэм—гъэмахуэкум и еплӏанэм Кэрроллрэ, абы и ныбжьэгъу щихъ Дакуорт Робинсонрэ, хъыджэбз цӏыкӏуищри я гъусэу, ежьахэщ кхъухьжьейкӏэ псыгъунэм есылӏэу зыщагъэпсэхун я мураду. Мис а зэманым техуэу Кэрролл пщащэхэм яжриӏащ хъыджэбз цӏыкӏу Алисэ теухуа псысэ гъэщӏэгъуэныр: а пщащэр тхьэкӏумэкӏы­хьы­гъуэм ихуэу абы Телъыджэщӏым и деж къыщыщӏахэр. Алисэ Кэрроллым елъэӏуащ а таурыхъыр итхыжыну, икӏи зэман куэд темыкӏыу ӏэрытхыр хьэзыр хъуащ. Иужькӏэ нэгъуэщӏ гуэрэхэр хагъэхъуэжри, тхылъыр 1865 гъэм къыдэкӏащ. Алисэ Телъыджэщӏым зэрыщыӏар а заманым къыщегъэжьауэ тхылъыр бзэ зэщымыщ куэдми ирагъэуващ. Мы флъагъур а тхылъыр Ищхъэрэ Кавказым и курыкупсэм ит Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэрджэс республикэ­хэм щызэрахьэ адыгэбзэкӏэ (адыгэбзэм и къэбэрдей пса­лъэкӏэ) зэдзэкӏащ.

Льюис Кэрролл—айтхылыкъ ингилиз жазыучуну, Оксфордну университетини Крайст Чёрч колле­джин­де математикадан устазыны, Чарлз Латвидж Додсонну (1832–1898), жашырын атыды. Генри Лидделлни, колле­джни ректоруну юйюрюню къаршы шуёху эди, 1852 жылда туугъан Алисагъа бла аны абадан эгечлерине, – Лориннге бла Эдитге, – жомакъла айтыучу эди. Бир жол – 04.07.1862 жылда – Кэрролл, аны шуёху – жюйюсхан Робинсон Дак­уорт, юч къызчыкъ, – къайыкъ бла айлана кетип, – сууну жагъасында «суху тойчукъ» къурайдыла. Ол кезиуде Кэрролл бир къызчыкъны, Алисаны, къоянны тешигине ташайгъанын, уча барып, бир Къужур Дуниягъа тюшгенин, анда сейирлик-тамаша хапарларын айтады. Алиса Кэрроллдан бу жомакъны жазып беририн тилейди, кёп сакъламай Алиса жомакъ къоллу болады. Артдаракъда жомакъгъа къошулгъан да этиледи, сюрмеленеди, 1865 жылда уа энчи китап болуп чыгъады. Андан бери Алисаны жомагъы жер жюзюнде халкъланы тиллерине кёчюрюл­генлей барады. Кезиу къарачай-малкъар тилге жетгенине аллыгъызда китап шагъатлыкъ этеди.

Льюис Кэрролл—атаҡлы инглиз яҙыусыһы һәм Оксфорд университеты Крайст Чёрч колледжының математика уҡытыусыһы Чарлз Латвидж Додсондың (1832–1898) псевдонимы. Ул колледж ректоры Генри Лидделл ғаиләһенең яҡын дуҫы булған һәм үҫмер Элис (1852 йылғы) менән уның Лорина һәм Эдит тигән апа­ла­рына әкиәттәр һөйләй торған булған. Бер мәл—1862 йылдың 4 июлендә—Кэрролл, уның дуҫы, рухани Робинсон Дакуорт һәм өс ҡыҙ бала кәмәлә йөрөргә сығып китәләр ҙә яр буйында табын ҡороп ултыралар. Шул сәфәр ваҡытында Кэрролл Әлисә исемле ҡыҙыҡайҙың йорт ҡуяны өңөнә осоп төшөүе һәм уның шундағы сәйер илдә шаҡ ҡатырғыс мажараларға тарыуы тарихын һөйләй ҙә инде. Элис был әкиәтте Кэрроллдың яҙып биреүен үтенә, бер аҙҙан ҡулъ­яҙма әҙер ҙә була. Һуңғараҡ уға төҙәтмәләр индерелә һәм тулыландырыла, һәм 1865 йылда китап баҫылып сыға. Шунан бирле «Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары» әкиә­тенең төрлө версиялары донъя йөҙөндәге башҡа тел­дәр­ҙә сығып тора. Әҫәр элегерәк йәш тәржемәсе А. Әхмә­ҙиева тарафынан башҡорт теленә әйләндерелгәйне инде.

Льюис Кэрролл теп псевдонимы полтур, шын ады тезе Чарлз Латвидж Додсон (1832–1898), ол аттығ-шаптығ пасчыба анаң пӧгин пичиктиң ӱргедикчизы полуп, Оксфорд теп университеттиң Крайст Черч колледжинде иштептир. Ол колледжтиң ректоразынма—Генри Лид­деллгебе маттап чағын арғыштар полтурлар. Қачен Льюис Кэрролл ыларға аймақтап парғанда, Генри Лидделлғаның қыстарынға: пойдаң Алисаба (1852 туген ч.) анаң ааң Лоринебе Эдитке теп улуғ қыс қарындаштарынға маң-сайа ныбақтар ызыб-одуртыр. Пир қатнап—1862 чылдың пичен айының 4 кӱнне­ринде—Кэрроллба ааң арғыжы улуғ (преподобный) Робинсон Дакворт, анаң ӱш қызычақ кебеге одур-келип, суғба тӱжӱп, суғ қажында пикник иштептирлер. Ол чоруқтың теминде Кэрролл пойуңнуң ныбағын, қайде Алиса пир инге кел-тӱжӱп, анаң қайғаллығ Черинде пол­ған чоруқтарын ыларға ыс-пертир. Алиса по Кэрролл чооқтап-перген ныбақты аға пас-перзин теп сураптыр. Че, қанче-қанче тем эрткен соонда Кэрроллдың ысқан чооғу пазыл-партыр. Ааң соонда Кэрролл аға қоже пазып, полған чооғун арий пашқарақ эт-келип, анаң 1865 ч. ол ном издательствадаң шықтыр. Анаң пеере Алисаның қайғаллығ Черинде полған чоруқтары теп ныбақ маттап кӧп версийлербе пашқа-пашқа қааннардың тиллеринге кӧчӱрӱл-келип, шықтыр. Слердиң қолунда паштапқы шор тилинге кӧчӱрген ныбақ.

Азияныҥ чике ӧзӧгинде теҥкейишкен Алтайдыҥ кырларында јуртаган эл-јон—алтайлар бу тергениҥ ӧс калыгы. Алтай тил тӱрк тилдердиҥ кыпчак бӧлӱгине кирет. Ого јуук тилдер—кыргыс ла карачай-балкар тилдер. Арасей Федерацияныҥ Алтай Республиказында алтай тил—экинчи государстволык тил. Эл-јонныҥ калганчы тооалыжын кӧргӧжин, су-алтай тилле куучындап тургандардыҥ тоозы јетен муҥ кижи. Алтай литература фольклорыла, јебреннеҥ бери тузаланган башка-башка бичик-билигиле байлык. Оныҥ ӧзӱмин тӧрт јаан бӧлӱкке (период) бӧлип темдектегилейт: јебрен тӱрк ӧй, ол IV-XII чч. келижет; тӱрк-моҥол ӧй—XIII-XVIII чч.; XIX ч. экинчи јарымынаҥ ала XX ч. бажына јетиреги ӧй; эмдиги ӧй – XX-XXI чч. Орус тилдеҥ ле СССР-дыҥ калыктарыныҥ литературазынаҥ алтай тилге сӱреен кӧп бичиктер кӧчӱрилген; бого балдарга да учурлаган чӱмдемелдер кирет. Улу англичан бичиичиниҥ—Льюис Кэрроллдыҥ Alice’s Adventures in Wonderland / Кайкалдыҥ Јеринде Алисала болгон учуралдар (Kaykaldıñ Cerinde Alisala bolgon uçuraldar) деп чӧрчӧги алтай тилге кӧчӱрилгени алтай литератураныҥ база бир јаан једими болуп јат.

Кыргыздар—Азиянын эң эле борборундагы Тянь-Шань тоолорун жердеген түпкүлүктүү эл. Кыргыз тили борбордук түрк тилдер үй-бүлөсүнүн кыпчак бутагына кирген тил жана Кыргызстан катары дагы белгилүү болгон Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили болуп саналат. Кыргыз тилин алып жүрүүчүлөрдүн саны 4 миллиондон ашык адамды түзөт. Кыргыз адабияты көлөмү жагынан дүйнөдө теңдешсиз (500,000 сап) атактуу Манас эпосун камтыган (18-кылым) фольклордук жана 128 өлкөдө дүйнөнүн 176 тилине 100 млн. дон ашык нуска менен которулган атактуу Чыңгыз Айтматовдун чыгармаларын камтыган жазма бай салтка ээ. Чыңгыз Айтматовдон мурда-кийин адабиятка агедил кызмат өтөгөн Касым Тыныстанов, Түгөлбай Сыдыкбеков, Мукай Элебаев, Аалы Токомбаев, Касымалы Жантөшев, Жоомарт Бөкөнбаев, Узакбай Абдукаимов, Казат Акматов сыяктуу ондогон ысымдар бар. Кыргыз тилине дүйнөлүк адабияттын көптөгөн чыгармалары которулган. Кыргыз элинин кайталангыс улуу акыны Алыкул Осмонов которгон грузин элинин залкары Шота Руставелинин Жолборс терисин жамынган баатыры кыргыздар үчүн кымбат чыгарма. Улуу англис жазуучусу Льюис Кэрроллдун кыргыз тилине Алисанын Кызыктар Өлкөсүндөгү укмуштуу oкуялары (Alisanın Kızıktar Ӧlkosündogü ukmuştuu okuyaları) Alice’s Adventures in Wonderland деген аталышта которулган жомогун кыргыз адабиятынын дагы бир жетишкендиги деп саноого болот.

Льюис Кэрролл лақап аты: Автордың шын есімі Чарльз Лютвидж Доджсон; ол Оксфордта Крайст -Черчте математикадан дәріс берген. Бұл шығарманың басы 1862 жылы 4 шілдеде Доджсон Оксфордта Темза өзені бойымен қайық есу сапарына шыққанда басталған еді. Сапарда онымен бірге Мәртебелі Робинсон Дакворт, Краист-Черчтің деканының қызы Әлисә Лидделл (он жаста), және оның апасы Лорина (он үш жаста), сіңлісі Эдис (сегіз жаста) болатын. Кітаптың басындағы өлеңде айтылғандай, үш қыз Доджсоннан әңгіме айтып беруді өтініп, ол алғашында шығарманың алғашқы нұсқасын айта бастады. Кітаптағы кейбір жасырын сілтемелер сол бесеуге қатысты еді; ол өз алдына басылым боп 1865 жылы шықты.

Льюис Кэрролл—ол саблығ англия писательі паза Оксфорд университедіндегі Крайст Чёрч колледжтің математика ÿгретчізі Чарлз Латвидж Додсонның (1832–1898) позы аданған солазы. Ол колледж ректоры Генри Лидделлнің сöбірезінің чағын нанӌызы полған. Сöбіреде öсчеткен Алисаа (1852 чылда тöреен) паза аның пиӌелері Лоринге паза Эдитке ол удаа нымахтар чоохтаӌаң. Пірсінде—1862 чылның от айының 4-чі кÿнінде—Кэрролл, аның арғызы, Робинсон Дакуорт абыс, паза пу ÿс хызыӌах суғӌа кимеліг иніп, чарда тынанғаннар. Ана іди тынанчатхан туста Кэррол кічіг ööрелеріне Алиса аттығ хызыӌахтаңар улуғ чоох оңдайлығ нымах чоохтап пирген, хайди ол Кроликтің інінӌе Хайхастар Чирінзер тÿс парып, анда пасхаӌыл, таң­настығ киректерде араласхан. Алиса Кэрроллнаң пу нымах­ты позына пас пирерге сурынған. Нинӌе-де тус пазынаң чаӌында пазылған нымах тимде полған, анаң анда хай пірее тÿзедіглер иділгеннер паза хайзы чардыхтар хоза пазыл­ғаннар. Соонаң пу нымах 1865 чылда чарых кöрген. Ол тустаң пеер «Алисаның Хайхастар Чирінзер чорығы» чир ÿстÿндегі кöп аймах тіллерге тілбестелген. Амды сірернің алныңарда аның хакас тіліне пастағы тілбестее.